Het zal u wellicht verrassen maar ook in Vlaanderen worden wapens en onderdelen daarvan geproduceerd en die gaan de hele wereld rond. De wapenindustrie beleeft gouden tijden en vele partijen roepen op om de defensiebudgetten fors te verhogen. Is er in tijden van oorlog nog plaats voor een Vlaams Vredesinstituut? Journalist Marc Van de Looverbosch vraagt het aan Nils Duquet, directeur van het Vlaams Vredesinstituut.

Er gaat geen dag voorbij of we worden overspoeld door oorlogstaferelen. De oorlog in Oekraïne, de escalatie van het conflict Israël-Palestina, het conflict in Oost-Congo… “Er wordt gekozen voor wapens in plaats van voor diplomatieke oplossingen”, stelt Nils Duquet, directeur van het Vlaams Vredesinstituut. “De laatste jaren zien we het aantal conflicten in de wereld stijgen en als reactie hierop zien we ook de militaire budgetten omhoog gaan. De vraag is: wat gaat de toekomst brengen?”

Uitputtingsslag

De oorlog in Oekraïne is het derde jaar ingegaan. Dagelijks vallen er doden en gewonden maar de frontlinie beweegt nauwelijks. De vrees van Duquet is werkelijkheid geworden, de oorlog is een uitputtingsslag geworden. “De wapenleveringen vanuit het Westen aan Oekraïne zijn niet voldoende geweest om het front door te breken en al zeker niet om tot een oplossing te komen. We zijn nu geëvolueerd naar een defensielogica. We zijn de defensie-industrie aan het ombouwen zodat er zeer snel munitie en andere wapensystemen kunnen geleverd worden.”

De dreigende taal van de Russische president Vladimir Poetin en de mogelijke terugkeer van Donald Trump als president van de Verenigde Staten doen de alarmbellen afgaan in de Westerse militaire hoofdkwartieren. Zij vragen om snel een tandje bij te steken en dringend werk te maken van een EU-leger. Duquet begrijpt de oproep maar vindt dat het idee te veel berust op een economische drijfveer en dat er niet nagedacht wordt over de veiligheidsaspecten. “Gaan we wapensystemen enkel ontwikkelen voor eigen gebruik of gaan deze ook geëxporteerd worden? We moeten erop toezien dat investeringen in eigen veiligheid niet leiden tot meer onveiligheid in andere werelddelen.”

Recordomzet

De wapenindustrie beleeft met de toenemende conflicten gouden tijden, ook in België. Zo boekte de Waalse wapengroep Herstal in juni 2023 een recordomzet van 956 miljoen euro. Daarmee ligt de omzet een vijfde hoger dan in 2021. “We zien dat deze bedrijven het zeer goed doen. Niet enkel Waalse bedrijven beleven gouden tijden, ook Vlaamse bedrijven groeien. Zo worden gespecialiseerde beeldschermen voor vliegtuigen, militair materieel en controletorens van luchthavens gemaakt in Vlaanderen. Daarnaast trekken de grotere budgetten en de technologische vooruitgang ook nieuwkomers naar de sector.”

Duquet waarschuwt dat deze bedrijven allemaal een verantwoordelijkheid hebben. Ze moeten ervoor zorgen dat de componenten die zij maken niet in verkeerde handen terechtkomen. “We zien bijvoorbeeld dat heel veel Russische drones die ingezet worden in de strijd tegen Oekraïne Westerse componenten bevatten. Componenten die slechts enkele maanden geleden zijn geproduceerd, worden nu al ingezet door Rusland. Wij blijven vragende partij om na te gaan waar de eindgebruiker zich bevindt.”

NAVO-troepen

Onlangs traden Finland en Zweden toe tot de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO). Dit tot grote ergernis van Poetin. De NAVO stond nog nooit zo sterk, maar dit brengt ook grote uitdagingen met zich mee. “Er heerst een grote bezorgdheid dat Donald Trump opnieuw de president van de Verenigde Staten wordt. Hij heeft er al mee gedreigd om uit de NAVO te stappen. De Europese landen willen nu minder afhankelijk zijn van de Amerikaanse partner binnen de NAVO”, zegt Duquet.

Om Rusland duidelijk het signaal te geven dat de NAVO als een blok achter Oekraïne staat, sluit de Franse president Emmanuel Macron niet uit om NAVO-troepen naar het front te sturen. Poetin waarschuwt dat een conflict met de NAVO dan onvermijdelijk is. “Het is belangrijk om diplomatieke gesprekken te blijven voeren. Diplomatie is uitgevonden om met uw vijanden te praten, niet uw vrienden. Er zijn andere wegen mogelijk dan troepen te sturen, zoals sancties en meer exportcontrole.”

Recht op zelfverdediging

Ook de oorlog tussen Israël en Hamas blijft het nieuws beheersen. Volgens het Palestijnse ministerie van Gezondheid vielen er al meer dan 30.000 doden in de Gazastrook en dreigen 1,1 miljoen mensen in hongersnood te komen. Dat laatste blijkt uit een nieuw rapport van de Verenigde Naties (VN). “De reactie van Israël heeft er nu voor gezorgd dat Hamas sterker staat dan ooit. De radicale stemmen binnen elk kamp zijn aan het winnen. Israël heeft het recht om zichzelf te verdedigen maar dat rechtvaardigt niet die 30.000 doden. Het recht op zelfverdediging stopt wel ergens. Er moet nu zo snel mogelijk een staakt-het-vuren komen”, kaart Duquet in Het Gesprek aan.

De druk op Israël neemt internationaal toe. Ook Vlaanderen kan volgens Duquet de druk opvoeren. “Via onze diplomatieke kanalen kan je druk blijven zetten. Tegelijkertijd moeten we humanitaire hulp proberen te bieden. En ook exportcontrole is nodig.” Zo loopt de aanvoer van bommen en munitie naar Israël deels via de haven van Antwerpen. “Om deze transporten te stoppen, moeten douane (federaal) en haven (Vlaams) samenwerken. En dat loopt niet altijd van een leien dakje.”