Op woensdag 9 juni 2021 verraste Vlaams minister van Omgeving en Leefmilieu Zuhal Demir (N-VA) vriend en vijand door te suggereren om een parlementaire onderzoekscommissie op te richten om de PFAS-vervuiling in en rond Zwijndrecht te onderzoeken. Daaropvolgend dienden oppositiepartijen Groen en Vooruit een motie in om de suggestie in de praktijk om te zetten. Een week later, op 16 juni 2021, keurde de plenaire vergadering unaniem de oprichting van een onderzoekscommissie goed naar de aanpak van de met PFAS vervuilde gronden en de gevolgen voor de volksgezondheid.  “De Oosterweelwerken nabij de fabriek 3M in Zwijndrecht hebben de grote PFAS-vervuiling naar boven gebracht”, zegt Hans Reynders, PFAS –coördinator. “We wisten dat er een vervuiling was, maar 10 à 15 jaar geleden werd dit als veilig beschouwd. Door wetenschappelijke inzichten heeft het Europees Voedselagentschap de normen enorm verstrengd.” Na het uitbreken van het PFAS-schandaal rond de 3M-fabriek in Zwijndrecht werd Karl Vrancken door de Vlaamse regering aangesteld als “opdrachthouder voor de aanpak van de PFAS-problematiek”. Eind vorig jaar zat zijn taak erop en stelde hij zijn eindrapport voor. “Een te lange blootstelling aan PFAS brengt duidelijke gezondheidsrisico’s met zich mee, zoals: een verstoring van de hormonenbalans, verstoring van de immuniteit en een bepaald aantal kankers. Dat is aangetoond op populatieniveau, maar dat wil niet zeggen dat iemand die een hoge PFAS-concentratie heeft ook zeker ziek zal worden.”

PFAS-bloed

Negen op de tien van de onderzochte omwonenden van de 3M-site in Zwijndrecht heeft te veel PFAS in het bloed. Dat blijkt uit een bloedonderzoek bij 796 omwonenden. Bij bijna 60 procent van de deelnemers zijn de waarden zo hoog dat ze mogelijke gezondheidsrisico’s op lange termijn inhouden. “Er is nu een grootschalig bloedonderzoek gepland. Het wordt uitgebreid naar de inwoners van Antwerpen, aan de Linkeroever. We willen de gegevens gaan koppelen aan de medische databank. Op deze manier willen we nagaan of er verband is tussen de PFAS en een aantal ziektes”, zegt Vrancken. “Het enige register dat er is, is het kankerregister. Daaruit blijkt dat er in Zwijndrecht niet meer kanker is dan in de rest van Vlaanderen.” Uit het eindrapport blijkt dat PFAS overal te vinden zijn, in de bodem, in het grondwater, in de lucht. Moeten we ons nu allemaal zorgen beginnen te maken? “We meten al meer dan 10 jaar naar PFAS-verbindingen in het bloed van de gemiddelde Vlaming. Daaruit blijkt dat we al lang zijn blootgesteld aan PFAS, maar we zien dat die concentraties dalen. Dat is te danken aan de genomen beleidsmaatregelen”, zegt Reynders. “Maar de gezondheidskundige advieswaarde daalt nog sneller, waardoor er netto meer mensen een gezondheidsrisico lopen.”